چگونگی رفتار با فرزندان از مسائل حیاتی هر پدر و مادری است. والدین می‌توانند از طریق مطالعه و یا مشورت با روانشناس متحصص مهارت رفتار با کودکان را کسب کنند. برای آنکه بتوانید بهترین رفتار را با کودکتان داشته باشید باید نسبت به تغییرات زیستی، شناختی، اجتماعی و روانی فرزندتان در هر دوره سنی آگاهی داشته باشید. به این ترتیب می‌توانید با کسب شناخت از نیازهای کودک مناسب‌ترین شیوه رفتاری را در پیش بگیرید. در ادامه مطلب با توجه به نیازها و تغییرات کودک در ابعاد مختلف به ارائه مهمترین نکات تربیتی پرداخته‌ایم.
رفتار با کودک | تربیت کودک 2 تا 3 سال
توجه داشته باشید که همواره در کنار نیازهای جسمانی به نیازهای عاطفی کودک خود نیز اهمیت دهید. نقش مادر در تربیت فرزندان در این مراحل برجسته‌تر از دیگران است. فرزند شما در این دوره سنی از لحاظ عاطفی و هیجانی به مراقبت ویژه‌ای نیاز دارد. شاید برای شما باورنکردنی باشد اما دریافت محبت و مراقبت هیجانی از جانب والدین بر میزان ترشح هورمون رشد و یا ابتلا به اختلالات سازگاری در دوران بعدی زندگی تأثیر می‌گذارد. در نتیجه تلاش کنید تا سطح متعادلی از محبت و توجه را برای فرزندتان فراهم کنید.
مهمترین مسئله‌ای که از نظر روان شناختی در سنین 2 تا 3 سال رخ می‌دهد این است که کودک شما نیاز به استقلال پیدا می‌کند. به همین خاطر ممکن است برای انجام هر کاری مانع شما شود و بخواهد خودش آن کار را انجام دهد. لازم است تا زمانی که انجام کارها خطری برای سلامت کودک ایجاد نمی‌کند به او این فرصت را بدهید تا استقلال در انجام امور را تجربه کند. این کار شما به رشد روان شناختی و اجتماعی کودکتان کمک خواهد کرد. در حالی که مقاومت بیش از حد شما در برابر کودک در این سن ممکن است منجر به لج بازی شدید و پرخاشگری او شود یا نیاز به استقلال را در او سرکوب کند.
هم‌چنین این مسئله را در نظر بگیرید که فرزندتان هنوز به مهارت‌های حرکتی کافی دست پیدا نکرده پس ممکن است که در انجام کارها اشتباه کند. در برابر این اشتباهات تلاش کنید که صبور باشید و کودک را سرزنش یا تحقیر نکنید. ایجاد احساس تحقیر و شرمندگی می‌تواند در دوره‌های بعدی رشد کودک اختلال ایجاد کرده و به سلامت هیجانی او آسیب بزند. برای آگاهی بیشتر درباره نقش مادر در تربیت فرزندان کلیک کنید
وقایع مهم تا قبل از 4 سالگی
در این دوره دو رویداد حساس از پوشک گرفتن و قطع استفاده از پستانک وجود دارد. این دو معمولاً تا قبل از 4 سال و در دوره 2 تا 3 سال انجام می‌شوند. متخصصان به طور کلی در مورد این دو رویداد معتقدند که نباید فشار زیادی به کودک وارد شود و قبل از انجام آن‌ها باید تلاش کنید تا از طریق گفت و گوهای صمیمانه علت از پوشک گرفتن و از پستانک گرفتن را برای کودکتان توضیح دهید؛ بخصوص هنگامی که می‌خواهید فرزندتان را از شیر یا پستانک بگیرید باید بسیار تلاش کنید تا رابطه عاطفی صمیمانه‌تان را با او حفظ کنید چرا که نبود حمایت عاطفی می‌تواند گذر از این مرحله را برای کودک دشوار کند.
در واقع ایجاد آمادگی در کودک اصل اساسی در این دوران است که حتماً باید مورد توجه قرار بگیرد. برخی از دانشمندان نظیر فروید معتقدند فشار زیاد والدین هنگام از پوشک گرفتن کودک در روند رشدی او اختلال ایجاد می‌کند و در آینده خود را به صورت حساسیت بیش از حد به نظم و پاکیزگی و یا شلختگی و بی‌نظمی آشکار می‌کند.
رفتار با کودک | 4 تا 6 سال (سنین پیش دبستانی)
از اینجا باید به رشد شناختی کودک توجه شود. در این دوران بازی کردن برای کودکان بسیار اهمیت دارد. در واقع بازی به رشد شناختی، اجتماعی و روانی کودک کمک بسیاری می‌کند. برای آموزش مفاهیم اخلاقی، رشد زبان و بهبود مهارت‌های اجتماعی می‌توانید از بازی کردن کمک بگیرید. در این دوران کودکان خلاق‌تر می‌شوند و دست به ابتکار عمل‌های بیشتری می‌زنند. به همین جهت شما در این سنین می‌توانید به میزان بسیار زیادی بر پرورش تفکر خلاق در فرزندتان تأثیر بگذارید. انجام فعالیت‌های هنری نظیر نقاشی همراه با کودک کمک بسیاری در این زمینه به شما خواهد کرد. هم‌چنین با رشد هوش هیجانی در سنین 3 تا 6 سال، دلبندتان به فهم بیشتری از احساسات دیگران می‌رسد. برای آشنایی بیشتر با رشد شناختی کودک کلیک کنید.
این امر به پرورش و افزایش مسئولیت‌پذیری در او کمک بسیاری خواهد کرد. البته توجه داشته باشید که برای ایجاد و تقویت مسئولیت‌پذیری در فرزندتان هرگز او را به خاطر اشتباهاتش سرزنش نکنید. بلکه تنها می‌توانید به او نشان دهید که رفتارش چه تأثیری بر دیگران می‌گذارد. سرزنش و شرمنده کردن کودک منجر به ایجاد احساس گناه زیادی در او می‌شود که می‌تواند در آینده نیز بر سلامت روان فرد تأثیر منفی بگذارد.
رفتار با فرزند | 7 تا 11 سال
به مدرسه رفتن معمولاً کودک و والدین او را وارد دنیای جدیدی می‌کند. در این زمان فرزند شما با ارزش‌های اجتماعی روبه‌رو می‌شود و باید بتواند توانایی‌های لازم را برای خوب عمل کردن در جمع به دست بیاورد. عزت نفس او در حال شکل‌گیری است و نحوه رفتار شما در جمع با او بسیار می‌تواند بر روحیه او تأثیر گذار باشد.
در حقیقت اگر والدین رفتارهایی نظیر مقایسه کردن کودک با سایر همسالان، سرزنش کردن و تحقیر کودک را پیش بگیرند نه تنها باعث پیشرفت او در مدرسه و دنیای اجتماعی نمی‌شوند، بلکه احساس بی‌کفایتی را در کودک پرورش خواهند داد. این احساس بی‌کفایتی همراه با عزت‌نفس پایین ورود به دنیای نوجوانی را برای فرزندتان بسیار دشوار خواهد کرد. هم‌چنین در دوران بعدی زندگی نیز او را با افزایش خطر ابتلا به اختلالاتی نظیر فوبیای اجتماعی رو به رو خواهد کرد. رفتار درست با کودکان آنقدر مهم است که بهتر است از همه منابع دارای صلاحیت تخصصی کمک بگیرید.
تهیه کننده : ملیحه طاهری
تأیید شده توسط معاون آموزشی جناب اقای علیخو