کودکان دارای مشکلات خواندن ویژگی‌هایی را به صورت مجزا یا با هم نشان می‌دهند. این ویژگی‌ها شامل: تلفظ غلط، حذف، افزایش یا جانشین‌سازی کلمات، همچنین نارسایی‌های حافظه، معکوس‌سازی حروف یا کلمات، عدم تلفظ صحیح و کامل حروف هر کلمه و درهم آمیختن آنها با هم هستند. اغلب این مشکلات در اثر خواندن شفاهی به وجود می‌آیند.
نقایص ادراکی:
یکی از قدیمی‌ترین نظریه‌ها در مورد مشکلات خواندن این است که وجود نقص در پردازش ادراکی موجب پیدایش این مشکلات می‌گردد. کودکان دارای مشکلات خواندن گاهی مرتکب اشتباه‌های وارونگی می‌گردند. وراونه کردن حروف و لغات تنها یک نوع از نقایص ادراکی است که به عنوان مسبب مشکلات خواندن مطرح شده‌اند.
اختلالات پردازش واجی:
پردازش واجی و توانایی خواندن، ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند. پردازش واجی به استفاده از اطلاعات مربوط به ساختار صوتی زبان در پردازش درون داد کتبی اطلاق می‌گردد. کودکان باید در مرحله‌ای این مهارت را فرا گیرند که مشکل نوشته شده‌ی یک لغت را با ساختار صوتی آن منطبق سازند. معمولاً چنین فرض می‌شود که این امر در سطح تناظرهای یک به یک حرف با صدا انجام می‌شود که تناظرهای لغت- صوت (نوشتار- گفتار) نامیده می‌شوند. از آن جا که کودکان پیش از آن که شروع به خواندن کنند لغات بسیاری را می‌شناسند ممکن است چنین به نظر برسد که هر قدر آگاهی آنها از ساختار واجی لغات بهتر باشد یادگیری تناظرهای نویسه – رواج برای آنها ساده‌تر است.
نقایص حافظه:
مدارک و شواهد زیادی در دست است که نشان می‌دهد عملکرد کودکانی که مشکلات خواندن دارند در انواع تکالیف مربوط به حافظه‌ی کوتاه مدت از گروه گواهی که از نظر سن با آنها همتا شده باشد بدتر است. محتمل‌ترین منشاء عملکرد ضعیف حافظه در کودکان دارای مشکلات خواندن این است که آنها از پیش در پردازش واجی مشکل دارند برخی از کودکانی که در خواندن ضعیف هستند در مورد مواد شنیداری حافظه‌ی ضعیفی دارند که ممکن است در توانایی آنها برای ترکیب کردن صداها با یکدیگر در جریان تلفظ یک کلمه اختلال ایجاد کند.
درک مطلب:
استخراج معنا از متن مستلزم انجام فرایندهای بسیاری است که رمزگشایی تنها یکی از آنهاست تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که عملکرد کودکانی که رمزگشایی ضعیف هستند در درک آنچه خوانده‌اند نیز ضعیف است. نزدیک به ۱۰% کودکانی که خواندن را به سهولت انجام می‌دهند در درک آنچه خوانده‌اند با مشکل مواجهند. برای درک معنای یک جمله باید ساختار آن جمله و نیز معنای یکایک کلمه‌های آن را فهمید و عامل دیگر چگونگی گنجانیده شدن اطلاعات در جمله‌هاست. زیرا برای درک متن یا کلام اغلب باید اجزایی از آگاهی را به کار بگیریم که به روشنی بیان نشده‌اند.
پردازش جمله
کودکان دارای اختلال خواندن اغلب در روبه‌رو شدن با ساختهای نحوی پیچیده که در زبان گفتاری وجود دارد مشکل دارند (نیوکامروسگی، ۱۹۷۷).
رفع مشکل کند نویسی فرزند دانش آموز شما:
اگر بچه ی شما کلاس اول یا دوم ابتدایی است و احساس می کنید, او کند نویس است. ضمن اینکه از مقایسه کردن او با دیگران خوداری می فرمایید باید دانست که کند نویسی ممکن است علت های مختلفی چون : عدم هماهنگي چشم و دست. فشار زياد قلم روي کاغذ. عدم صحيح در دست گرفتن قلم. ضعيف بودن عضلات انگشتان و دست. ملال‌آور بودن نوشتن به دليل ضعف يا عدم داشتن انگيزه و…. داشته باشد .
برخی از روش‌هاي درمان کند نويسي:
* هرگونه ترس و اضطراب را از دانش‌آموز خود دور کنيم.
* از مداد خيلي بلند و خيلي کوتاه به هيچ وجه استفاده نگردد.
* از ميز تحريرِ مناسب استفاده شود.
* از کاغذ و برگ‌هاي سفيد و مرغوب استفاده شود.
* به‌منظور تقويت عمل انبساط و انقباض ماهيچه‌هاي انگشتان، دانه‌هاي کوچک (مثلاً دانه‌هاي تسبيح) را روي زمين ريخته و از او بخواهيم آنها را با سر انگشت‌هاي شصت و اشاره و ميانه، جمع کند.
* هوا نويسي (نوشتن با قلم روي هوا و فضاي اطراف): اين روش در تند نويسي، کمک قابل توجّهي به دانش‌آموزان مي‌کند؛ چرا که اين عمل در تسريع حرکات عضلات دست، بازو و ساعد و هماهنگي مغز با چشم و دست، تأثير بسياري دارد.
* سينه‌خيز رفتن: روزي چند دقيقه (کم‌تر از ده دقيقه) دانش‌آموز سينه‌خيز برود. اين عمل در هماهنگي اعضاي بدن بسيار مؤثّر است..
* هر روز قبل از نوشتن تکاليف، چند دقيقه انگشتان را باز و بسته کند.
“بازیهای تمرینی جهت تقویت جمله سازی و درک مطلب در کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری”
تعدادی از کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری،حافظه ودقت به ظاهر مطلوبی از خود نشان می دهند ولی طوطی وار حفظ نموده و در حقیقت راهبردهای یادگیری را اینگونه کودکان آشنا نیستند. بنابراین هربار که می نویسند تعداد اغلاط املایی آنها کاهش پیدا نمی کند.پس باید چکار کرد؟
راهبردهای پیشنهادی:
۱ _ کلماتی راکه دانش آموز در نوشتن آن مشکل دارد، هرکدام را بر روی یک کاغذ ۶*۴ بنویسید.( دوسری)
متناسب با توانایی دانش آموز کلمات را مقابل او بچینید و هرکدام را نام بردید به شما نشان بدهد.
درصورت مهارت کلیه کارتها را برگردانید، و سپس هرکدام از طرفین بازی می تواند فقط دو کارت را بردارد.چنانچه کارتها مشابه بود متعلق به فرد می شود و گرنه به محل خودش برگردانده می شود.
درپایان هرکدام کارتهای بیشتری جمع کند، برنده می شود.
اهداف این بازی:
-تقویت حافظه بینایی
-افزایش دقت بینایی
-تقویت خواندن
-و یادگیری شکل نوشتاری کلمات و حروف
۲_ یکی از حروف را انتخاب نمایید( ص)
هر کدام از بازیگران باید کلماتی را که می دانند ویا می توانند بسازند روی یک برگه می نویسند،( صابون، صاف، صف، و…..)
درپایان برنده کسی است که تعداد کلمات درست بیشتری نوشته است.
قواعدزیر در بازی می تواند اعمال شود
اعمال نمره منفی برای کلمات غلطو….
۳_ به هرکدام از بازیگران یک صفحه روزنامه داده تا کلماتی را که دارای حرف ( ص ) است، پیداکرده و روی یک برگه بنویسند.
در پایان مدت زمان تعیین شده برنده کسی است که تعداد کلمات بیشتری را پیداکند و بنویسد.
دو بازی برای آموزش مفاهیم دور و نزدیک و جلو و عقب
آشنایی با مفاهیم جلو،عقب،نزدیک و دور و… مربوط به ادراک فضایی و چهت یابی دانش آموز دارد.
جهت یابی و ادراک فضایی،نقش مهمی در یادگیری ریاضیات و یادگیری حروف الفبا دارد(مثال نقطه ت بالا گذاشته میشه ولی نقطه های پ زیرش گذاشته میشه و..).
دور و نزديک:
۱.کودک را جلوي خود درحالت ايستاده قرار دهيد. از او دور شويد و بگوييد:
« دارم از تو دور مي شوم. دووور ». ۲.حالا به او نزديک شويد و تکرار کنيد:
« دارم به تو نزديک مي شوم. نزديييک ».
۳.حالا از او بخواهيد اين کار را با شما انجام بدهد و تکرار کند « دور، نزديک. دور، نزديک ».
۴.زماني که کودک به صورت عيني و تجربي اين مفهوم را ياد گرفته به سراغ تصاوير برويد و دوري و نزديکي را روي تصوير به او آموزش دهيد و از او بپرسيد. هم چنين مي توانيد از او بخواهيد که اشيا دور و نزديک خودش را نشان داده و نام ببرد.
جلو و عقب:
قطار بازي:
براي آموزش مفهوم جلو و عقب يا جلو و پشت مي توان از چند بچه ي ديگر هم کمک گرفت و اگر امکان آن نيست ۲ نفري هم مي توان این بازی را انجام داد.
به صف بايستيد و بگوييد مي خواهي قطار بازي کنيم؟ سپس به کودک مفهوم جلو و عقب را آموزش دهيد.
اگر او جلوي شماست بگوييد تو جلوي مني، جلو. من عقبم، من پشت تو هستم.
اين جمله را چند بار تکرار کنيد و از او هم بخواهيد تکرار کند.
جاها را عوض کنيد تا کودک بتواند به طور کامل به مفهوم دست پيدا کند.
اگر بازي را به صورت گروهي انجام مي دهيد از بچه ها بخواهيد که هر کدام اسم نفر جلويي يا عقبي خودش را صدا کند.
ماشين بازي:
ماشيني را برداريد و آن را جلو و عقب ببريد و مرتب تکرار کنيد «جلو، عقب».
از کودک نيز بخواهيد که اين کار را تکرار کند.
در مرحله ي بعد، از چند ماشين استفاده کرده و ترافيک درست کنيد. بهتر است ماشين ها به رنگ ها يا اندازه هاي مختلف باشد.
سپس از او سؤال بپرسيد. مثلاً: ماشين جلویي (يا عقبی) ماشين قرمز کدام است؟
بازی هایی برای پرورش حافظه شنوایی و حس لامسه
۱- جغجغه ای را به صدا در آورید و از کودک بخواهید هر وقت صدا شنید دستش را بالا ببرد(در حین انجام تمرین چشم های کودک را ببندید)
۲- جغجغه ای را به صدا در آورید و از کودک بخواهید جهت صدا را با دست به شما نشان دهد (در حین انجام چشم های کودک را ببندید)
۳- با کودک قرار بگذارید که فعالیتی را انجام دهد و به محض شنیدن صدای سوت آن کار را متوقف کند. به عنوان مثال در یک اتاق کودک پشت به شما راه برود و هر زمان صدای سوت را شنید بایستد مجدداً با فرمان شما شروع به حرکت کند و با شنیدن صدا متوقف شود.
۴- چند وسیله صدا ساز(به عنوان مثال سوت، جغجغه، سنتورک، شیپورو…) به صورت (۲ عدد از هر کدام) تهیه کنید. این وسایل را به کودک بدهید تا مدتی با آن ها بازی کند و با صدای هر کدام آشنا شود. سپس یک نمونه از وسایل را مقابل کودک بگذارید. خودتان پشت او قرار بگیرد و جفت دیگر هر وسیله را به صدا درآورید. از کودک بخواهید پس از شنیدن صدا وسیله مورد نظر را نشان دهد.
۵- تصویر چند حیوان را مقابل کودک بگذارید از کودک بخواهید که پس از شنیدن هر صدا (صدای حیوانات که نوار پخش می شود یا شما می گویید) تصویر مربوطه را نشان دهد.
۶- کلمه ای را با کو دک قرار بگذارید تا هر زمان شنید دستش را بالاببرد. شما کلمات مختلف را بگوئید و آن کلمه خاص را نیز به طور نامنظم در میان کلمات دیگر بگوئید.
۷- داستان کوتاهی را برای کودک تعریف کنید و بعد بلافاصله از متن داستان سوالاتی را از او بپرسید.به تدریج بین تعریف داستان و پرسش از متن فاصله بیندازید تا کودک مجبور شود اطلاعات را در حافظه نگه دارد.
۸- دو کلمه بدون ربط(مثال: هلو ؛ مداد) به کودک بگوئید و از او بخواهید آن دو کلمه را به همان ترتیب یعنی اول هلو بعد مداد ) بعد از شما تکرار کند. در هر مرحله پس از اینکه کودک موفق شد کلمات را به طور صحیح بعد از شما تکرار کند، یک کلمه به تعدا د کلمات خود اضافه کنید(در آخرین مرحله کودک باید بتواند ۵ کلمه را عیناً بعد از شما و با ترتیب صحیح تکرار کند).
ج . پرورش حس لامسه:
۱- از کودک بخواهید چشمهایش را ببیدد و اشیایی را در دست او قرار دهید تا بر اساس زبری یا صافی آن ها را به دو دسته تقسیم کند.
۲- مشابه تمرین فوق را با اشیا سرد و گرم انجام دهید.
۳- از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد و دو شی به طور همزمان در دست های او قرار دهید. کودک باید پس از لمس اشیاء بگوید آنها مثل هم هستند یا متفاوتند.
۴- از کودک بخواهید چشمهایش را ببندد، اشیا آشنا و موجود در منزل را یکی یکی در دست او بگذارید و بخواهید پس از لمس هر وسیله، نام آن ها را بگوید.
۵- اشکال هندسی پلاستیکی را در دست کودک قرار دهید و از او بخواهید شکل را لمس کند و طرح آن را روی کاغذ بکشد(در مرحله لمس شی باید چشم های کودک بسته باشد).
تهیه کننده : خانم ابراهیمی امور اداری
تایید شده توسط آقای علیخو مدیریت دبستان